Bahçeşehir Üniversitesi
Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi, Betam, “GENÇLER ÇEVRECİ
DAVRANIŞTA ÇEKİMSER, KIZ ÖĞRENCİLER ERKEKLERDEN DAHA DUYARLI” başlıklı
araştırma notunu yayınladı.
Gençlerin çevre hakkındaki tutum,
bilgi, kaygı ve davranışlarının gelecekte doğal kaynaklar ve onların
sürdürülebilirliği üzerinde doğrudan ve dolaylı etkisi bulunuyor. Öte yandan
gençlerin çevre sorunları ile neden ve nasıl ilgilendiği ve hangi koşullarda
çevreci davranışlar geliştirebildiğinin incelenmesi gelecek kadar bugün için de
önemli.
Bahçeşehir Üniversitesi MYO öğretim
görevlileri Ahu Ergen ve Seda Gökçe Turan ve Betam Araştırma Görevlisi Dr.
Barış Gencer Baykan’ın İstanbul’da lise son sınıfta eğitimine devam eden 16-17
yaş grubunu kapsayan 1034 kişilik örneklemle yaptığı araştırmada, öğrencilerin çevre
duyarlılıkların farklı şekillerde ortaya çıktığı görülüyor. Öğrencilerin %19’u çevreyle ilgili medya-yayın
takibi yaparken %37’si çevresel inisiyatif alıyor. Öğrencilerin %59’u çevresel
bilgiye sahipken %69’u çevresel farkındalık gösteriyor ve %70’i etrafına,
akranlarına çevre konularında liderlik edeceğini belirtiyor. Araştırmada kız ve
erkek öğrencilerin çevreye yönelik davranışlarında, çevresel farkındalık ile
bilgi seviyelerinde de farklılıklar gözlemleniyor.
Gençlerin çevre hakkındaki tutum,
bilgi, kaygı ve davranışlarının gelecekte doğal kaynaklar ve onların
sürdürülebilirliği üzerinde doğrudan ve dolaylı etkisi bulunuyor. Bugünün
gençlerinin geleceğin karar vericileri olacağı düşünüldüğünde onların çevre
konusunda ne düşündüklerini ve hissettiklerini, neler bildiklerini ve çevre için ne gibi inisiyatifler
almaya hazır olduklarını araştırmak, çevrenin korunmasının geleceği ile ilgili
ipuçları vermesi bakımından önem taşıyor.[1]
Öte yandan doğa gençlere miras kalacağından gençlerin çevre ve doğayı koruma
ile yakından ilgilenmeleri gerektiği savının ötesine geçip gençlerin çevre
sorunları ile neden ve nasıl ilgilendiği ve hangi koşullarda çevreci
davranışlar geliştirebildiğinin incelenmesi gelecek kadar bugün için de önemli.
Gençlerin çevresel bilgi düzeyini,
çevresel tutum ve davranışlarını inceleyeceğimiz araştırmanın ilk bölümünde
İstanbul genelinde 12. sınıf öğrencilerinin çevre konusunda bilgi, tutum ve
davranışlarını cinsiyet açısından ele alıyoruz. Kadınlar ve erkekler, toplumsal
cinsiyet rolleri dolayısıyla çevre sorunlarından farklı derecede
etkileniyorlar. Çevre politikalarının karar mekanizmalarında kadınlar ve
erkekler eşit biçimde temsil edilmiyorlar. Kadın ve erkek arasındaki toplumsal
eşitsizlikler kalkınma, çevre ve iklim değişikliği bağlamında derinleşebiliyor.
1980’lerden itibaren toplumsal cinsiyet ve çevre konusu gündeme gelmeye ve akademik
ve siyasi çevrelerce tartışılmaya başlandı. Özellikle Birleşmiş Milletler
bünyesinde çevre, iklim ve enerji krizlerinin kadınlar üzerindeki etkilerinin
belirlenmesi ve azaltılmasına yönelik çalışmalar başlatıldı.[2] Genç
kadın ve erkeklerin çevre ile ilgili konulara bakışını ele almak ve varsa
farklılıklar üzerine düşünmek çevresel eğitim süreçlerinin tasarlanması,
cinsiyet eşitsizliklerinin giderilmesi ve sürdürülebilirlik politikalarına
toplumsal cinsiyetin dahil edilmesi açısından önemli olabilir.
Genç kız ve erkeklerin, çevre bilgisi, çevreye yönelik
tutum ve davranışlarını cinsiyet açısından değerlendiren çalışmalarda farklı
sonuçlara ulaşılıyor. Erzurum’da 450 lise öğrencisinin çevreye yönelik tutumlarının cinsiyet açısından
incelenmesini amaçlayan çalışmada, cinsiyetin çevreye yönelik tutumu kız
öğrenciler lehine etkilediği, cevaplayıcıların çevresel düşüncelerini davranışa
dönüştürme konusunda ise yetersiz oldukları görülüyor.[3]
İstanbul’da ön lisans öğrencileriyle yapılmış bir başka araştırmada kız öğrencilerin çevresel risk puan ortalaması ve çevresel tutumları erkek
öğrencilere göre daha yüksek bulunmuş.[4] Öte yandan Finlandiya’da
ve ABD’de yapılmış çalışmalarda ise Türkiye’dekinin
aksine erkek öğrenciler çevre bilgisi testinde daha yüksek skorlar elde etmişler.[5]
Ankara’da özel ve devlet okullarında ortaöğrenimine devam eden 1497 öğrenci ile
yapılan araştırmada, kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre çevresel
tutumlarının daha olumlu olduğu saptanmış.[6]. Ayrıca,
sadece toplumsal değerler açısından değil, farklı kültürler de göz önüne
alındığında ve literatürde yapılmış araştırmalar incelendiğinde genel olarak
kültürel normlar ve kişinin eğitim durumundan bağımsız olarak kadınların
erkeklere göre toplumsal konularda daha fazla ilgi gösterdiği de araştırmacılar
tarafından belirleniyor.[7]
Öğrencilerin araştırmanın her bir
boyutuna yönelik sorulara katılma oranları şöyle: Çevreci liderlik: %70,
çevresel farkındalık %64, çevre bilgisi: %59, çevreyle ilgili insiyatif alma:
%37, çevreyle ilgili medya-yayın takibi: %19. Öğrencilerin %70’inin katıldığı
çevreci liderlik soruları üçüncü şahısların davranışlarına yönelik yargıları
içeriyor. Ne var ki öğrencilerin çevre ile ilgili insiyatif alma sorularına
katılım oranı %37’dir. Bu bulgu çevreci
davranış göstermede bireysel olarak harekete geçmede sorunlar olduğuna işaret ediyor.
Kız öğrenciler daha fazla çevresel inisiyatif alma eğilimindeler. Ayrıca erkek öğrencilere göre daha fazla çevresel
liderlik davranışı sergiliyorlar. Çevre sorunları hakkında bilgi düzeyi
konusunda da kız öğrenciler daha önde. Çevreyle ilgili medya ve yayın takibine
baktığımızda ise erkeklerin kızlara göre daha fazla yayın takip ettiğini
görüyoruz.
Kız öğrenciler daha fazla çevresel inisiyatif alma eğilimindeler
İstanbul’daki Teknik Liseler,
Endüstri Meslek Liseleri, Kız Teknik Öğretim Meslek Liseleri, Anadolu
Liseleri’nde eğitimine devam eden 16-17 yaş grubunu kapsayan 1034 örneklemle
yaptığımız araştırmada, kız ve erkek öğrencilerin çevreye yönelik
davranışlarında, çevresel farkındalık ve bilgi seviyelerinde farklılıklar
gözlemledik. Araştırmanın en çarpıcı
bulgularından biri çevresel inisiyatif alma oranının (%37) düşük olmasıyla
beraber liseye devam eden kız öğrencilerin çevreyle ilgili inisiyatif alma
konusunda erkeklerden daha istekli olmaları.
Çevresel inisiyatif almaya yönelik tutumları her zaman yaparım diyen kız ve
erkek öğrencilerin oranı şu şekilde farklılaşıyor.
-
Çevreye zarar veren birini çekinmeden uyarırım (Kız
öğrenciler: % 55 ; erkek öğrenciler: %48)
-
Okulumuzda çevre ile ilgili bir faaliyet düzenlenirse
gönüllü katılmak isterim (Kız öğrenciler:% 38; erkek öğrenciler: % 29)
-
Arkadaşlarım beni çevreye duyarlı olarak bilirler (Kız
öğrenciler: % 54 ; erkek öğrenciler: % 45)
-
Yaşanabilir bir çevre için gerekirse uzun sure ücretsiz
çalışabilirim ( Kız öğrenciler: %26; erkek öğrenciler: % 21)
-
Çevre konusunda bilgilerimi arkadaşlarımla paylaşıyorum
(Kız öğrenciler: % 38; erkek öğrenciler: %38)
-
Bir ürün alırken atığının geri dönüşümlü olmasına dikkat
ederim (Kız öğrenciler: % 37; erkek öğrenciler: % 34)
-
Daha pahalı da olsa çevreye zarar vermeyen ürünleri
tercih ederim (Kız öğrenciler: 32; erkek öğrenciler: % 35)
[2] Politika
Dökümanı: Kadın ve Çevre. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2008;
Toplumsal Cinsiyet ve Çevre, Sivil Toplum Geliştirme Merkezi,2010
[5] Meinhold ve
Malkus, 2005, s.511., Tikka ve diğ, 2000, s.15-16
Ahu Ergen, Öğretim Görevlisi,
Bahçeşehir MYO, ahu.ergen@bahcesehir.edu.tr
Seda
Gökçe Turan, Öğretim Görevlisi, Bahçeşehir MYO, sedagokce.turan@bahcesehir.edu.tr
Barış Gençer Baykan,
Araştırmanın tamamına ulaşmak içim tıklayınız
