Gelecek Kuşakların Haklarını Kim Koruyacak? Yeşil Ombudsmanlar
Ne yazık ki doğanın
kendi haklarını savunabilecek mekanizmaları yok ama çevre hukukçuları, doğanın
ve gelecek kuşakların haklarını korumak için emanetçilerin ve vekil öznelerin
tayin edilebileceğini savunuyorlar. Çevre Ombudsmanlığı ya da Gelecek Kuşaklar
Ombudsmanlığı olarak adlandıralabilecek bu uygulamalanın ilk örneği 2008
yılında Macaristan’da uygulanmaya başlandı ve Macaristan Parlamentosu’nun 2/3
çoğunluğuyla çevre hukukçusu Dr. Sándor Fülöp,
altı yıllığına “Gelecek Kuşaklar için Parlamento Komisyoneri” seçildi.
Sürdürülebilirlik tartışmalarında gelecek kuşakların
haklarına ve ihtiyaçlarına sıkça gönderme yapılır.
Birleşmiş Milletler Çevre
ve Kalkınma Komisyonu’nun sürdürülebilir kalkınma tanımına göre: “İnsanlık,
gelecek kuşakların gereksinimlerine cevap verme yeteneğini tehlikeye atmadan,
günlük ihtiyaçlarını temin ederek, kalkınmayı sürdürülebilir kılma yeteneğine
sahiptir” (1987). Peki, gelecek kuşakların haklarını ve gereksinimlerini nasıl belirleyeceğiz?
Dört, beş veya yedi yıllık seçimlerle belirlenen siyasal sistemlerimiz üç dört
kuşak sonrasının ihtiyaçlarını hangi mekanizmalarla dikkate alacaklar. Tükenen
doğal kaynakların, artan karbon ayakizimizin karşısında gelecek kuşaklara
bırakacağımız dünyayı bugünden yasal veya anayasal sistem içinde belirleyebilir
miyiz? Son yıllarda, günümüzde alınan ekonomik ve politik kararların gelecek
kuşakların haklarını gözetmesini sağlayacak çeşitli girişimler ortaya çıkmaya
başladı.
Çevre Ombudsmanlığı ya da
Gelecek Kuşaklar Ombudsmanlığı da unlardan
biri. Kamu Denetçisi, Bağımsız Denetçi, Kamu Hakemi veya Uzlaştırıcı adlarıyla
Türkçe’ye çevirebileceğimiz ombudsmanlık kurumu birçok ülkenin siyasal
sisteminde yer alsa da gelecek kuşakların temel ihtiyaçlarını gözetmek için ele
alınması oldukça yeni.
Macaristan’da
2008’de hayata geçirilen
Ombudsman for
Future Generations (A jövő nemzedékek ombudsmanja- Gelecek Kuşaklar
Ombudsmanı) halihazırda dünyadaki sayılı örneklerden biri.
Yazının devamı EKO IQ dergisinin 18. sayısında
